Analiza e rrezikut për dëmtime në shkollën koreografike

 

Analiza e rrezikut për dëmtime 

në shkollën koreografike gjatë kërcimit 

Baleti ka shumë vlera pozitive për shëndetin dhe mirëqenien, megjithatë është një aktivitet me kërkesa të larta fizike dhe me një rrezik të larte të lëndimit dhe dëmtimit. Në literaturë vërehet se shumë kërkime jane kryer dhe ka informacion mjaftueshem në lidhje me incidencën e lëndimeve dhe pasojat e dëmtimeve akute, por dhe atyre me pasoja të shtrira për një periudhë të gjatë kohore. 

Në shkollën koreografike do të na duhet të  rregjistrojmë të dhëna më të plota për të analizuar incidencën e dëmtimeve të nxënësve. Nevojitet një vëzhgim i hollësishëm, mbledhje dhe analizë e detajuar e të dhënave. Për më tepër, balerinët tanë shpesh vazhdojnë me stervitjen pavarësisht nga prania e lëndimeve dhe sëmundjeve duke pasqyruar nivelin e lartë të angazhimit të tyre. Qëllimi i këtij projekti është të japë detaje mbi natyrën dhe incidencën e lëndimit dhe informacione për shfaqjen e sëmundjeve te ndryshme. Këto rezultate do të përdoren për të zhvilluar një udhëzues praktik si dhe një strukturë te masave parandaluese te demtimeve.

Shëndeti i balerinëve duhet të jetë prioritet dhe zhvillimi protokolleve te parandalimit duhet të inkurajohet dhe të mbështetet nga institucionet arsimore dhe shëndetsore.

Për të realizuar këtë projekt do të vazhdojmë të kërkojme në literaturë informacion për aspektet kryesore: 

1. Ekzaminimi i lëndimeve, dëmtimet dhe ngarkesa e stërvitjes tek balerinë profesionistë

2. Identifikimi i  masave dhe rekomandimeve per situata te ndryshme.

3. Zhvillimi i një kornizë që synon të lehtësojë dokumentimin e demtimeve.

4. Rekomandimi i zgjidhjeve per apekte problematike te verejtura .

Shqyrtimi i literatures te gjetur on-line

Shyrtimi i studimeve te gjetura ka si qellim:

❖     të jape një përshkrim të detajuar të lëndimeve dhe demtimeve me te shpeshta

lidhjen me ngarkesen stërvitore, me mjedisin, me tekniken apo me faktore te tjere.

❖     të jape një pasqyrë të praktikave aktuale në monitorimin e demtimeve.

❖     të studioje kornizen e protokolleve të procesit te trajnimit te demtimeve

Ky shqyrtim i literaturës kombinon informacione nga mjeksia sportive dhe e kërcimit, pasi numri i studimeve  në mënyrë specifike mbi balerinët profesionistë bashkëkohorë është i kufizuar. Kercimtarët kryejnë rregullisht ngarkesa të larta stërvitore shpesh me pak kohë rikuperimi. Sidoqoftë, koncepti i monitorimit të ngarkesës së stërvitjes në kercim është ende në fillimet e tij me vetëm disa studime që vërtetojnë ngarkesën gjatë trajnimit në baletin klasik. Për më tepër, normat e larta të lëndimeve janë të përhapura në të gjitha nivelet dhe zhanret e kërcimit. Ndërkohë që ka pasur disa kërkime shëndetësore në lidhje me çrregullimet e të ngrënit dhe mungesa e vitaminës D tek kërcimtarët, nuk ka asnjë hulumtim që shqyrton sëmundjen, veçanërisht infeksionet e rrugëve të sipërme të frymëmarrjes. Ne sport, ngarkesat veçanërisht të larta stërvitore, janë shoqëruar me shfaqjen e infeksioneve ne rrugët e sipërme  të frymëmarrjes. Megjithatë, kjo ende nuk është hetuar në kercim. Për më tepër, nuk ekziston asnjë hulumtim që shqyrton ngarkesën e trajnimit, lëndimet dhe sëmundjet në të njëjtën kohë.

Shumica e lëndimeve mbizotëruese në kërcim lidhen me mbipërdorimin, veçanërisht të ekstremiteteve të poshtme. Për më tepër, prevalenca e lëndimeve muskuloskeletore te kërcimtarët, pavarësisht nga stili dhe niveli i pjesëmarrjes, tregon se kercimi është një aktivitet me rrezik të lartë. Për shembull, nivele më të larta të shkallës së dëmtimit (4.7/1000 orë te kercimit) janë raportuar për balerinët profesionistë, krahasuar me gjimnastët elitë (2.6/1000 orë) dhe patinatorë në akull (1.4/1000 orë). Për më tepër 89% e të gjithë kërcimtarëve profesionistë brenda Australisë përjetojnë një ose më shumë lëndime të mjaftueshme për të ndikuar negativisht në performancën e kërcimit gjatë karrierës së tyre dhe 50% kanë lëndime të vazhdueshme ose të përsëritura.

Pavarësisht nga nivelet e larta të incidencës së lëndimeve të raportuara ne kërcimin profesional, demtimet variojnë nga 0,16 në 4,7 për 1000 orë ekspozim. Ky ndryshim i madh mund të jetë për shkak i një numri faktorësh, duke përfshirë përkufizimin, stilin e kërcimit (d.m.th., bashkëkohor ose baleti), repertori dhe oraret e stervitjes, etj.  Për shembull, shumë sisteme të klasifikimit të lëndimeve janë në perdorim duke ndryshuar potencialisht rezultatet dhe interpretimin. Për më tepër, disa studime përdorin të dhënat e vetë-raportuara të lëndimeve në krahasim me një diagnoze te dëmtimit të bërë nga një mjek i kujdesit shëndetësor. Nje tjeter problem me studimet epidemiologjike te kercimit është se ato nuk detajojnë në mënyrë adekuate tipologjinë e lëndimeve. Për shembull, nëse një dëmtim është rezultat i drejtpërdrejtë i stërvitjes ose ka ndodhur jashtë stërvitjes. Për më tepër, mungon një përshkrim i saktë i natyrës së dëmtimit (p.sh., akut, kronik, traumatik, jo traumatike), së bashku me një përshkrim të hollësishëm të nivelit të indeve dhe zones se trupit. Si i tillë, hulumtimi mbi lëndimin, incidenca dhe faktorët e rrezikut në kërcim janë të kufizuara dhe metodologjikisht jokonsistente krahasuar me hetimet e shumë aktiviteteve të tjera sportive.

Përkufizimi i dëmtimit

Përkufizimi i dëmtimit është kritik për procesin e mbikëqyrjes së lëndimit dhe identifikimit te faktorit të rrezikut. Përkufizimet më të zakonshme të lëndimeve të përdorura brenda kërcimit përfshijnë ato mjekësore,  si dhe lëndimet e vetë-raportuar. Ndryshimet në përkufizimin e lëndimit janë treguar se çojnë në vlerësime të ndryshme të dëmtimit. Prandaj, duke pasur parasysh se përkufizimet e lëndimeve janë themeli i studimeve të lëndimeve është e domosdoshme të përdorim përkufizime të njejta të lëndimeve.

Faktorët e rrezikut të lëndimit

Që nga fundi i viteve 1980, shumë autorë kanë sugjeruar që karakteristikat personale kontribuojnë në lëndimet e kërcimit. Për shembull, çekuilibëri në forcë dhe fleksibilitet, diapazoni i pamjaftueshëm ose i tepruar i lëvizjes së kyçeve, shtrirja posturale dhe indeksi i reduktuar i masës trupore (BMI) janë identifikuar në etiologjine e dëmtimit. Për shembull, kërcimtarët me BMI <19.0 kaluan më shumë ditë me një dëmtim të shkallës së ulët (mesatarisht 24 ditë) sesa kërcimtarë me BMI >19.0 (mesatarisht 11.6 ditë).

Etiologjia e dëmtimit është multifaktoriale, duke përfshirë faktorët e rrezikut të brendshëm dhe të jashtëm, te cilat mund të klasifikohen më tej si të modifikueshëm dhe jo të modifikueshëm. Faktorët e rrezikut të modifikueshëm janë ato që mund të ndryshohen për të reduktuar shkallën e lëndimeve nëpërmjet zbatimit të duhur strategjitë parandaluese. Hulumtimet sugjerojnë se ngarkesa e stërvitjes është një faktor kryesor rreziku për lëndim. Për më tepër, ekuilibri i papërshtatshëm midis ngarkeses dhe rikuperimit mund të shkaktojë lodhje, keqpërshtatje dhe rrezik te rritur te lëndimit dhe sëmundjes. Megjithatë, aktualisht nuk ka instrumente të vërtetuara për matjen e lodhjes ose te rimëkëmbjes në kërcim. Faktorë të shumtë janë percaktuar si mekanizmat e lëndimit në kërcim, duke përfshirë lëndimin e mëparshëm, faktorin psikologjik, antropometrik, kapacitetin e dobët aerobik tekniken e kërcimit dhe lodhjen. Megjithatë, kërkohen studime të mëtejshme që ofrojnë një përshkrim të hollësishëm të llojit te dëmtimit në mënyrë që të identifikohen me saktësi faktorët e rrezikut brenda kërcimit. 

Sëmundjet e ndryshme tek kercimtaret

Në kercim, ka mungesë të të dhënave kërkimore në lidhje me sëmundjen, ku shumica e kërkimeve përfshijnë çrregullimet e të ngrënit dhe mungesen e vitaminës D. Në të vërtetë, asnjë studim epidemiologjik nuk e ka ekzaminuar incidencën dhe ashpërsinë e sëmundjeve të ndryshme në këtë popullatë. Duke pasur parasysh se prekja e traktit të sipërm respirator është sëmundja më e zakonshme e paraqitur tek klinikat e mjekësisë sportive, asnjë studim nuk ka ekzaminuar nëse ekziston një lidhje midis ngarkesës së stërvitjes dhe rrezikut të sëmundjes. 

            Premisa të rëndësishme

Duke përmbledhur gjetjet në literaturë, identifikojmë disa koncepte të rëndësishme:

●     Kërcimi është një disiplinë fizike që përfshin stërvitje rigoroze dhe të përsëritur që kërkon të dyja aftësite si artistike dhe atletike por që rrit ndjeshmërinë e kërcimtarit ndaj lëndimeve.

●     Nje shkalle e larte e lëndimeve ekzistojnë në kërcim, megjithatë ka mungesë në literaturë në lidhje me detajet, metodologjinë dhe cilësinë në raportim.

●     Hulumtimet në kërcim kanë identifikuar faktorë të ndryshëm rreziku për lëndime, here here të pambështetura nga një konsensus i pergjithshem.

●     Disa prova sugjerojnë se ngarkesa e papershtatshme në stërvitje është një faktor rreziku për lëndimin në sport.

●     Intensiteti i lartë dhe ngarkesa e stërvitjes eshte një rrezik i shtuar i sëmundjes në sport.

●     Por, nuk ekzistojne mjaftueshem hulumtime që shqyrtojne sëmundjen në kercim.

Për të gjitha arsyet e lartpërmendura duhet mbështetje institucionale për zbatimin praktik te:

Programi i menaxhimit të dëmtimeve gjatë baletit në shkollën koreografike

Në vend të hyrjes

Kjo është një përpjekje për të hedhur bazat e një programi për menaxhimin e riskut të dëmtimit të nxënësve të shkollës koreografike gjatë stërvitjes në shkollë. Shendeti fizik dhe mendor i nxënësve, balerinë elitare të së nesërmes, është një aset i çmuar i shkollës, shoqërisë shqiptare pse jo dhe ndërkombëtare. Për këtë arsye është e domosdoshme të kalojmë nga trajtimi i dëmtimeve te parandalimi i tyre duke rivendosur në krye të listës së prioriteteve shëndetin dhe mirëqenien e balerinëve. Vetëm kështu do të garantojmë me pak dëmtime, rikuperim më të shpejtë dhe performancë më të mirë.

Baleti është një formë e artit me kërkesë të lartë emocionale dhe fizike si dhe me risk të lartë për dëmtime të ndryshme. Prania në shkollë e personelit mjeksor dhe psikologut është e domosdoshme për dhënien e ndihmës së parë, ndjekjen e trajtimeve të specialisteve si dhe për këshillimin e vazhdueshëm për parandalimin e tyre. Përfitimet do të ishin edhe më të mëdha nëse ekipi shëndetsor do të ishte më i plotë me praninë e herë pas herëshme të ortopedit, mjekut sportiv, fizioterapistit apo trajnerit të Yoga dhe Pilates. Me shpresën se ky ekip do të plotësohet në të ardhmen si dhe do të kompletohet kabineti me pajisjet e duhura, le të hedhim një hap në drejtimin e duhur me: “Programi i menaxhimit të rrëzikut të dëmtimeve në shkollën koreografike”

Qëllimi i projektit: 

Mbështetja e shëndetit dhe mirëqenies së balerinëve të rinj bazuar në praktikën më të mirë botërore.

Ekipi shëndetsor i nevojshëm:

Mjeku i shkollës:  

●         Jep ndihmën e parë në raste nevoje.

●         Kryen kontrollet periodike sipas kalendarit të përcaktuar.

●         Rekomandon vizita tek mjekë specialist nëse nevojiten.

●         Ndjek ecurinë e trajtimeve të dhëna nga mjeku specialist.

●         Promovon sjelljen e shëndetshme duke realizuar planin vjetor të aktiviteteve.

●         Organizon pyetësorë dhe analizon të dhënat duke nxjerrë rekomandimet përkatëse.

●         Rregjistron dhe analizon të dhënat shëndëtsore të nxënësve të rinj.

●         Ndjek kalendarin e vaksinimit dhe protokollet shëndetsore.

●         Vëzhgon dhe raporton faktorët që rrezikojnë shëndetin në shkollë.

●         Koordinon vizitat dhe trajtimet e personelit të jashtëm (nëse ka).

●         Raporton rregullisht tek drejtuesi i shkollës dhe i shërbimit shëndetsor.

Psikologu i shkollës:

●        Qëllimi kryesor i shërbimit psikologjik shkollor është promovimi i mirëqenies mendore dhe fizike të nxënësve në bashkëpunim me stafin e shkollës, mësues e drejtues, si dhe planifikimi dhe realizimi i shërbimeve që mundësojnë zhvillimin akademik, profesional, social dhe personal të nxënësve.

Mësuesit e lëndeve të baletit:

●        Menaxhojnë në mënyrë profesionale ngarkesën fizike të nxënësve.

●        Planifikojnë kohën e përshtatshme ts ëarm-up dhe Cool-doën.

●        Korrigjojnë teknikën e gabuar që rrit rrezikun për dëmtime.

●        Evidentojnë rastet që kërkojnë vlerësim mjëksor të specializuar.

●        Në bashkëpunim me mjekun specialist ndërtojnë plane individuale të ngarkesës pas dëmtimit

 

Ekipi shëndetsor i shkollës në kushte ideale do të duhej të plotësohet më tej.

Mjeku ortoped / Fizioterapisti / Mjeku sportiv / Instruktor yoga dhe pilates do ta plotësonin ekipin e shëndetit qoftë dhe sikur të ishin të pranishëm me kohë të pjesshme.

 

Shkolla gjithashtu:

ka nevojë për kontakte të ngushta me mjekë të specialiteteve të ndryshme por që njohin nga afër specifikat e shëndetit të balerineve si :

Dietolog / Radiolog / Kardiolog / Dermatolog / Psikiater / Neurolog etj.

Drejtuesi i shkollës është ngushtësisht i përfshirë në suksesin e programit të menaxhimit të dëmtimeve nëpërmjet lobimit pranë institucioneve qëndrore dhe lokale si dhe vendimarrjes për çështje të ndryshme të shëndetit dhe faktoreve të rrezikut mbi bazën e raportimeve dhe informimit periodik nga pjestarët e ekipit të shëndetit. 

Nxënësi në qendër të vëmendjes

I.          Edukim shëndetsor është çelësi

Një balerin i pajisur me njohuri shëndetësore performon më mirë dhe ja “lehtëson” punën ekipit mjekësor duke parandaluar demtimin.

II.         Këshillim i personalizuar

Deri në shërimin e plotë të dëmtimit nxënësi ndiqet dhe këshillohet në çdo fazë të rehabilitimit.

III.        Besueshmëri dhe konfidencialitet 

Nxënësi ndan me ekipin çdo shqetësim fizik dhe mendor duke gjetur mbështetjen dhe konfidencialitetin e duhur

IV.       Parandalimi është qëllimi 

Raportimi i çdo shqetësimi në kohë, e ndihmon nxënësin në parandalimin e dëmtimit dhe në rehabilitimin e shpejtë

Shqetësimet e nxënësve që pengojnë raportimin e demtimit:

●        Nxënësit raportojnë se ndjehen nën trysninë, e vërtetë apo e përceptuar, të prindërve dhe mësuesve që të vazhdojnë stërvitjen edhe pse të dëmtuar.

●        Ata kanë frikë se humbasin vendin e preferuar në levë apo rolin në shfaqjen e rradhës.

●        Shpesh ata nuk drejtohen te mjeku duke e vetëvleresuar dëmtimin apo dhe duke u vetëmjekuar

●        Prindërit shpesh zgjedhin të këshillohen me personel mjeksor që nuk ka njohjen e duhur të dëmtimeve të baletit.

Për këtë arsye është e rëndesishme që balerinet e rinj të pajisen me njohuri të plota për parandalimin dhe trajtimin e dëmtimeve.

Rekomandimet tona duhet të jenë të thjeshta dhe për situata reale sipas modelit: 

Çfarë?                 Kur?           Si?              Pse?

Programi i menaxhimit të riskut të dëmtimeve në shkollën koreografike

do të monitorojë në vazhdimësi:

Ambientet që të ofrojnë vazhdimisht siguri maksimale fizike dhe psikologjike për balerinet:

●        Hapësirat, 

●        Dyshemetë, parketi, linoleumi, etj

●        Temperatura dhe ajërosja e ambientit, 

●        Veshjet e përshtatshme 

●        Pajisjet e ndryshme

Njohuritë anatomike dhe mjeksore si pjesë e kurikulës dhe aktiviteteve të ndryshme jashtkurikulare

●        Ndihma e parë

●        warm-up dhe Cool-down

●        Metoda RICE 

●        Metoda  PRICED (protection or prevention, rest, ice, compression, elevation and diagnosis)

●        Ushqyerja dhe hidratimi

●        Rëndësia e pushimit për rehabilitim të shpejtë

●        Informacione të tjera si këto do të jenë pjesë e informimit të vazhdueshëm.

Trajtimi i personalizuar për çdo nevoje të nxënësve do të marrë më shumë vëmendje

●        Aksidentet dhe dëmimet nuk do të mund t’i ndalim plotësisht kjo për veçantinë e baletit dhe natyrën ekspresive të tij që kërkon të kapercejë çdo limit. Për këtë na duhet të jemi të informuar dhe të përgatitur për trajtimin e dëmtimeve sipas një plani të personalizuar të rekomanduar nga specialistët.

Minimizim i rrezikut të dëmtimeve si rezultat i vlëresimit të çdo detaji dhe dokumentimit të plotë të dëmtimeve.

●        Dosja e shëndetit të balerinit

●        Pyetësorët e ndryshëm me nxënësit dhe prindërit

●        Vëzhgime apo studime mbi faktorët e riskut dhe parandalimin

Balerinët duhet të njohin shenjat e dëmtimeve, të vlerësojnë që herët dhimbjen dhe të kujdesen për rehabilitimin e plotë sipas këshillave të specialistëve. Disa dëmtime as nuk konsiderohen prej tyre si të tilla meqënëse nuk i pëngojnë të vazhdojnë aktivitetin. Një nga arsyet e nënvlerësimit është dhe fakti që si atletë të stërvitur kanë prag të lartë të dhimbjes. Nuk duhet harruar se dhimbja është një këmbanë alarmi që organizmi e përdor si mekanizëm për të na lajmëruar se diçka nuk shkon. Për të parandaluar dëmtimin duhet vlerësuar çdo shenjë sado e vogël qoftë. Nuk duhet të ndodh që balerinët të shtyhen drejt dhimbjes me mitin e gabuar - Pa dhimbje nuk behësh balerin!

“Harta e dëmtimeve” sipas zhanreve të kërcimit

Studimet tregojnë se pjesët e ndryshme të trupit pësojnë dëmtime në varësi të zhanrit të kërcimit. Gjymtyrët e poshtme të ndjekura nga shpina zënë vendet e para të listës.

  Dëmtimet më të zakonshme në llojet e ndryshme të kërcimit

Lloji i kërcimit	Dëmtimet më të zakonshme
Baleti klasik	Këmba dhe kyçi
Kontemporane/modern	Këmba, kyçi i këmbes , kërrbishtja, gjuri
Jazz	Këmba, kyçi i këmbës, kërrbishtja, gjuri
Ballroom	Këmba dhe kyçi i këmbës
Broadway (commercial)	Shpina
West End (commercial)	Kërrbishtja, kyçi i këmbës dhe gjuri
Irlandeze	Kyçi i këmbës dhe shputa
Highland	Kyçi i këmbës dhe shputa
Tap	Kyçi i këmbës dhe gjuri
Flamenco	Këmba
Zumba	Gjuri
Bharatantyam (indiane klasike)	Kyçi i këmbës dhe gjuri
Pole dance	Kyçi i dorës, brryli dhe shpatulla
Aerial	Kyçi i dorës, brryli dhe shpatulla
Hip-hop	Kyçi i dorës dhe brryli

 

Në shkollën koreografike, megjithëse numri i dëmtimeve konsiderohet i ulët, nevojitet një vëzhgim dhe regjistrim më i hollësishëm i tyre dhe situatave që i shkaktojnë për të patur një pamje më të qartë.

Duke ju referuar studimeve, 80% e balerinëve pësojnë së paku një dëmtim në vit. Zhanre të ndryshme, me kërkesa specifike të ndryshme, krijojnë një hartë të zonave të dëmtimtuara por nuk duhet harruar se dëmtimi në një zonë sjell një efekt zinxhir të dëmtimeve në pjesë të tjera të trupit. P.sh. frakturat e stresit në këmbë ndikojnë në artikulacionet më sipër në shpinë apo në qafë. Hip-hopi^-i konsiderohet kërcimi me numrin më të madh të dëmtimeve. është e rëndësishme që për çdo zhanër të njohim mundesinë e dëmtimeve duke krijuar kushtet e nevojshme për parandalimin e tyre.

Na duhen vallë gjitha këto rregulla?

Programi i menaxhimit të riskut ngjan si një liste rregullash të mërzitshme, kufizuese dhe shpesh të panevojshme për shëndetin dhe sigurinë. Balerinët dhe koreografët, sigurisht që nuk duan të pengohen në përpjekjet artistike nga rekomandimet që do të kufizojnë aftësinë krijuese. Por shtimi i njohurive për praktikën e sigurt të kërcimit na ndihmon të bëjmë pikërisht të kundërtën. Ne duhet të mbështesim sfidën artistike duke ndihmuar balerinët të stërviten në mënyrën më të mirë, por gjithashtu të marrin parasysh shkaqet e mundshme për dëmtime që vërehen në zhanre të ndryshme kërcimi. Shpesh mendojme se duhet thjesht të sigurohemi që të kemi një hapësirë ​​të sigurt dhe të ngrohtë për të punuar me një dysheme të mirë, të dimë se ku mund të gjenden kutia e ndihmës së parë dhe daljet ne rast zjarri. Jo, aspak. Sigurisht, këto janë disa nga bazat e sigurisë, por praktika e sigurt e kërcimit është shumë më tepër se kaq - ka disa aspekte të ndryshme për t'u marrë parasysh qe do ti marrim me rradhe ne shqyrtim.

Faktorë të ndryshueshëm dhe të pandryshueshëm

Parimet e praktikës së sigurt kanë të bëjnë me ndërveprimin e faktorëve mjedisorë, fizikë dhe psikologjikë që mund të kenë ndikim në demtimet gjate baletit. Këto parime duhet të aplikohen për çdo stil kërcimi, çdo nivel aftësie dhe çdo grupmoshë.

1. Faktorët e ambientit

Ambienti në të cilin stërvitemi duhet të kete një dysheme me një sipërfaqe që nuk është shumë e rrëshqitshme ose ngjitëse as për këpucët, as për këmbët zbathur. Një temperaturë e përshtatshme e ambientit do të siguronte që balerinët të mos nxeheshin shumë (në mënyrë që të djersiten tepër, ndoshta duke çuar në dehidrim) ose shumë të ftohtë (trupat e ftohtë lëndohen më lehtë). Hapësira duhet të jetë në madhësi të përshtatshme për numrin e balerinëve, në mënyrë që ata të mund të lëviznin pa kufizime ose frikë nga përplasjet dhe pa pengesa që mund të përbënin rrezik.

Shpesh nuk kemi zgjedhje për hapësirën në të cilën punojmë dhe duhet ta trajtojmë këtë duke marrë vendime per të minimizuar çdo rrezik të mundshëm. Për shembull, ne mund të reduktojmë ose eliminojmë kërcimet në një dysheme të fortë, të sigurojmë që kërcimtarët të perdorin veshje që mund t'i rregullojnë sipas temperaturës së trupit të tyre dhe të heqim çdo objekt të tepërt nga hapësira e kërcimit përpara se të fillojmë punën. Ne gjithashtu mund të parashikojme pasojat negative me nje vlerësim te hollesishem te rrezikut.

2. Faktorët shendetsorë

Sa më shumë të dimë se si funksionon trupi kur kërcejmë, aq më shumë mund të kuptojmë se sa ta shtyjmë atë, të jemi të vetëdijshëm pse dhe si duhet të rikuperohet dhe në fund të vazhdojmë të kërcejmë sa më gjatë. Balerini nuk duhet te neglizhojë:

• Warm-up dhe cool-down në mënyrë efektive

• të njohe mirë aftesite personale si dhe stilin specifik të kërcimit dhe të përpiqet te performoje pa shtyrë përtej kapacitetit individual

• të kuptojë se kur dhe pse llojet e ndryshme të strecit mund të përdoren në mënyrë efektive

• te balancoje ngarkesën e punës me pushimin

• të ushqehet mirë dhe shëndetshëm që te jenë gati për të kërcyer

Keto jane faktore qe ndihmojne për të kufizuar dëmtimet dhe për ta bërë kërcimin më të këndshëm, teknikisht të shëndetshëm dhe të qëndrueshëm per një afat sa me të gjatë.

3.  Faktoret psikologjike

Faktoret psikologjike shpesh harrohen ne praktikën e kercimit të sigurte edhe pse ne e dimë se gjendjet fizike dhe mendore të shëndetit janë të ndërvarura nga njëra-tjetra. Një mjedis pozitiv mësimi dhe trajnimi mbështet vetëbesimin e balerinëve, shmang stresin dhe ankthin dhe promovon mirëqenien emocionale dhe i ndihmon të përfitojnë sa më shumë nga kërcimi i tyre.

Faktorët psikologjikë ose të sjelljes që luajnë një rol përfshijnë:

●         marrëdhëniet te respektit reciprok midis balerinëve dhe koreografeve të tyre

●         përdorimi i komunikimit të qartë me udhëzime dhe komente të përshtatsheme

●         vleresimi i përpjekjeve dhe përparimit te balerinit

●         vlerësimi i të mësuarit nga gabimet

●         shmangia e krahasimin me të tjerët

●         promovimi i qëndrimeve pozitive ndaj vetes dhe balerinëve të tjerë

Nuk mbaron me kaq….

Qëllimi i praktikës së sigurt është zvogëlimi i rrezikut të lëndimit, por kërcimi është një aktivitet fizik, kështu që është e pamundur të parandalohet plotësisht. Prandaj është e rëndësishme të dime se si të përballemi nëse ndodh një incident gjatë kërcimit.

●     Njohja e metodave të thjeshta si PRICED - (Prevent/Protect: Parandalimi/Mbrojtja; Rest: Pushimi; Ice: Akull; Compression:Shtypja; Elevation:Ngritja; Diagnosis: Diagnoza) - procedura që duhet ndjekur menjëherë pas një dëmtimi, eshte një përgjigje e përgjegjshme dhe e shpejtë përpara se balerini të të kërkojë trajtim profesional.

●     Seancat e kërcimit duhet t'i përshtaten moshës (në lidhje me mënyrën se si trupi ndryshon nga fëmijëria në moshën madhore dhe në moshën më të madhe) dhe aftësisë, duke u kujdesur për të përparuar me një ritëm të përshtatshëm dhe për të punuar me një intensitet të përshtatshëm. Në këtë mënyrë mund të minimizojmë rrezikun e lëndimit që vjen nga stervitja e tepërt dhe lodhja (lodhja fizike dhe mendore - një nga shkaqet më të mëdha të lëndimit për balerinët), përsëritja e tepërt, synimet joreale dhe oraret e çekuilibruara.

●     Balerinet duhet të kujdesen për veten nëse duan të shnderrohen ne personazhe emocionuese që vendosin nivele të larta virtuoziteti teknik. Cdo balerin, mësues ose koreograf mund të mos jetë në gjendje të mbajë mend permendesh cdo parim të praktikës së kërcimit të sigurt gjatë gjithë kohës, por njohurite dhe të kuptuarit se perse behet fjale sigurisht që do të ndihmojnë.

Pra, mesazhi kryesor është se praktika e kercimit te sigurte nuk është një grup rregullash që “kërcënojnë” mundësitë artistike dhe krijuese, por një mënyrë vërtet efektive për të minimizuar rrezikun e lëndimeve, për të optimizuar potencialin dhe për të zgjatur pjesëmarrjen ne skene. Si artistë kërcimi, duke edukuar veten dhe duke përqafuar këto parime të bazuara në shkencën e kërcimit, mund të vazhdoni të thyeni kufij të rinj!

Të kërcejmë sa më gjatë në skenë - edhe në moshë të madhe.

Duke manaxhuar rezikun e demtimit optimizojme performancen ne vite. Praktika e kërcimit te sigurte nuk ka të bëjë me ruajen e balerinit “ne kambane qelqi”, pa asnjë rrezik, pa kreativitet, pa përparim. Jo – praktika e kërcimit te sigurte është krejtësisht e kundërta, është një mjet me të cilin kërcimi mund të vazhdojë të sfidojë aftësitë fizike (dhe mendore), përmes aplikimit të njohurive dhe të kuptuarit të praktikës së bazuar në kërkime shkencore. Vërehet shpesh se praktikat koreografike të ditëve të sotme po kërkojnë gjithnjë e më shumë fizikun e kërcimtarëve dhe ndonjëherë arrijnë ekstremet e atletikes dhe gjimnastikes se bashku. Kjo mund të jetë ajo që e bën kërcimin emocionues! Por, si mund të vazhdojmë t'i shtyjmë këto kufij artistikë, pa rritur shkallën tashmë të lartë të lëndimeve? Duke perdorur një praktikë të sigurt dhe efektive.

Praktika e sigurt nuk synon vetëm të reduktojë rrezikun e lëndimit, optimizimi i potencialit të kërcimtarit është po aq i rëndësishëm, pse jo edhe më shumë i rëndësishëm! Kombinimi i këtyre dy qëllimeve rezulton në qëllimin përfundimtar për të zgjatur pjesëmarrjen në kërcim me kalimin e moshes përmes praktikës së shëndetshme. Parimet lindin nga kërkimi shkencor ne shkencën e mjeksise se kërcimit ne bashkepunim me fushat e psikologjise dhe mjedisit (shih figurën më poshtë). Pasi të kuptohen këto parime mund të zbatohen dhe përshtaten për çdo stil kërcimi, çdo grupmoshë dhe çdo mjedis kërcimi.

 

Le të pyesim veten…

Si udherrefyes te kercimit (mesues, koreografe, drejtues artistike) duhet ti drejtojme disa pyetje praktike vetes: 

1. I zbatoj sic duhet parimet fiziologjike te warming-up dhe cooling down ne klasen time te baletit?

2. I zbatojne sic duhet nexenesit e mi rregullat e strechingut?

3. A diferencohen me ushtime nxenesit qe kane problem me posturen, hipermobilitetin, tazin e dale perpara, etj.?

 4. A vleresohen ne kohe deformimet e mundshme te shtylles kurrizore dhe referohen ato?

 5. A ka nje ekuiliber te stervitjes dhe pushimit ne organizimin e orarit mesimor?

6. A inkurajohet sa duhet ushqyerja dhe hidratimi i duhur per balerinet?

7. A kane nxenesit njohuri te mjaftueshme per te trajtuar nje demtim gjate stervitjes?

 8. Ne rastet e shqetesimeve emocionale dhe psikologjike a kemi experience mjaftueshem?

Cilado qofte pergjigjja juaj jam i sigurte qe ka gjithmone vend per permiresim. Kercimi evoluon vazhdimisht, po keshtu dhe njohurite mjeksore. Studimet ne fushen e mjeksise se kercimit fatmiresisht po shtohen dita dites dhe informacionet e thejeshtezuara me karakter edukues jane te shumta. Te shumta jane dhe shoqatat si p.sh. Safe in Dance International (SiDI) qe i kushtohen sigurise se kercimit. 

Pra, ndërsa përpiqemi të permiresojmë formën e artit të baletit  , le ta bëjmë këtë me synimin për të minimizuar rrezikun e lëndimeve, për të optimizuar potencialin dhe për të zgjatur pjesëmarrjen ne skene, duke edukuar veten mbi parimet e bazuara në shkencën e kërcimit. Ndërsa mjekësia e kërcimit dhe kërkimet shkencore vazhdojnë të zhvillohen, po ashtu duhet të zhvillohen edhe njohuritë dhe aplikimi ynë i praktikës së sigurt dhe efektive të kërcimit.

 

Dritan Ali

Mjek i shkolles koreografike                                                                          Tirane 31/08/2022