Projekt: Edukimi Shëndetsor në shkollë sot dhe nesër.

“Arsimi dhe shëndeti janë të pandashëm. Shëndeti i mirë mbështet të mësuarit e suksesshëm. Të mësuarit e suksesshëm mbështet shëndetin e mirë.”

Hyrje

Misioni: Të ndikojmë fuqishëm në përmirësimin e çdo aktiviteti që zhvillohet në shkollë e cila është vendi ku çdo nxënës mëson dhe rritet i shëndetshem.

Vizioni: Nxënës që mësojnë dhe edukohen në ambiente të sigurta dhe të shëndetshme nën kujdesin e stafit profesional dhe të koordinuar të shkollës me mbështetjen e komunitetit.

Objektivi: përmirësimi i vazhdueshëm i mjedisit të shëndetshëm shkollor me  nxënësit në qendër dhe adresimi i të gjitha nevojave të fëmijës me qasje të njejtë ndaj shëndetit dhe mësimit.

Premisa te rëndësishme:

·         Shëndeti dhe mësimi janë të lidhura drejtpërdrejt me zhvillimin e qytetarëve të shëndetshëm të së nesërmes.

·         Suksesi në shkollë është një tregues i shkëlqyeshëm i mirëqenies së të rinjve.

·         Shkollat janë vendi ideal për t'i ndihmuar nxënësit të fitojnë zakone të shëndetshme për jetën.

·         Kurrikulat shëndetësore duhet të jenë shkencërisht të sakta dhe të drejtuara nga profesionistë të kualifikuar të shëndetit.

·         Një qasje e koordinuar e shëndetit në shkollë është mjeti më efektiv dhe efikas i promovimit të qytetarëve të shëndetshëm. Një qasje e koordinuar përfshin personelin mjeksor, stafin akademik, familjen, komunitetin dhe organet e qeverisjes qendrore dhe lokale duke krijuar një sistem për të mbështetur nxënësin në arritjet akademike përmes disiplinave të miratuara dhe të certifikuara.

·         Personeli shëndetesor në shkollë duhet të jenë i kualifikuar dhe në gjendje për të zgjedhur dhe hartuar strategji efektive shëndetësore dhe arsimore. Nevoja për trajnime në edukimin shëndetësor dhe nevoja për profesionistë të certifikuar kërkon mbështetje te vazhdueshme nga OSHKSH.

·         Shkollat duhet të jenë të sigurta, me mjedise që lehtësojnë mësimin për të gjithë dhe për këtë duhet mbeshtetje më e madhe nga qeverisja vendore.

·         Duhet forcuar më tej lidhja e personelit mjeksor të shkollës, mësuesve, prindërve dhe komunitetit me qëllimin e përbashket të përmirësojmë arritjet e nxënësve.

Për realizimin e projektit “Edukimi Shëndetësor në shkollë sot dhe nesër” nuk mjafton prezantimi si një “program i ri” apo një “tufë aktivitetesh të reja”, por si një strategji dhe metodë që synon integrimin e të gjitha aktiviteteve me pjesëmarrjen e plotë të aktorëve të lidhur drejtëpërdrejtë me shkollën.

1.     Shëndeti dhe të mësuarit janë të lidhura drejtpërdrejt dhe thelbësore për zhvillimin e qytetarëve të shëndetshëm të së nesërmes!

Çfarë do të thotë kjo?

Ne dimë që të gjithë fëmijët mund të mësojnë njësoj. Sidoqoftë, “pabarazitë” shëndetsore janë faktorë të rëndësishem të “hendekut të arritjeve”. Sipas studimeve të shumta arritjet e pamjaftueshme mësimore lidhen ngushtë me qasjen në kujdesin shëndetësor.

Suksesi akademik është një tregues i mirëqenies së përgjithshme të të rinjve dhe përcaktues i rezultateve të shëndetit të të rriturve. Faktorët që lidhen me shëndetin si kequshqyerja, abuzimi fizik dhe emocional dhe sëmundjet kronike kontribuojnë në performancën e dobët në shkollë. Sjelljet me rrezik shëndetësor si duhani, alkooli, droga, inicimi i hershëm seksual, dhuna dhe pasiviteti fizik janë të lidhura shpesh me notat e dobëta dhe arritje më të ulët arsimore.

Mjediset e sigurta dhe të shëndetshme shkollore janë thelbësore për suksesin e nxënësve. Nxënësit që ndjehen të lidhur me shkollën e tyre gjithashtu kanë më shumë të ngjarë të kenë arritje më të mira akademike. Nxënësit kanë ndjekje më të mirë të shkollës dhe qëndrim më të gjatë në shkollë,  janë të shëndetshëm mendërisht dhe fizikisht janë më mirë të përgatitur për të mësuar dhe lulëzuar si në mjedisin shkollor ashtu edhe në jetën në përgjithësi.

Pse është kaq e rëndësishme?

Shkollat janë nën presion për të rritur rezultatet në mësime dhe përgatitjen e të gjithë nxënësve për në universitet ose karrierë.  Duhet patur parasysh se është thelbësore gjendja shëndetësor e nxënësve për arritjen e këtyre qëllimeve. Duhet mbajtur gjithmonë parasysh se mungesa e kujdesit shëndetsor për fëmijët dhe të rinjtë midis moshës 5-18 vjeç mund t'i rrezikojnë ata me arritjen e  rezultateve të dobëta arsimore.

(Gjatë vitit 2019 nga personeli shëndetsor në shkollat e Tiranes kemi këto të dhëna per rastet e trajtuara: Shqetësime kardiovaskular - 268 raste; Semundje infektive – 463 raste; Sëmundje ORL – 291 raste; Sëmundje Okulistike – 2653 raste; Sëmundje te karakterit Psikoemocional – 663 raste; Sëmundje te aparatit Lokomotor – 463 raste; Sëmundje kronike (Diabet, Astme, etj.) – 232 raste; Obezë – 373 raste; Të nënushqyer – 156 raste, etj. )

Duhet theksuar se shërbimi shëndetsor në shkollë nuk konkuron me shërbimin parësor por është një mbështetje e paçmuar e tij në funksion të shëndetit dhe mirëqenies së nxënësit.

Si duhet të funksionojë nesër në shkollë?

Nxënësit mësojnë më së miri në një mjedis ku ndjehen të vlerësuar, nën kujdes dhe të mbështetur. Një qasje e koordinuar e shëndetit të shkollës strategjikisht përqendrohet në nevojat shëndetësore të nxënësve dhe stafit të shkollës si dhe komunitetit. Mësuesit, infermierët shkollore, mjeku i shkollës, stomatologu, mësuesit e edukimit fizik, psikologu dhe mësuesit mbështetes si dhe stafi ndimës i shkollës punojnë së bashku për të mbështetur çdo nxënës që të jetë i shëndetshëm dhe i arritur. Qasja e koordinuar dhe bashkëpunuese përdor të dhënat shëndetësore dhe edukative për hartimin e programeve që forcojnë komunikimin midis shëndetit publik, shëndetit të shkollës, shëndetit dhe sjelljes së profesionistëve të arsimit dhe shëndetit në komunitet. Vetëm kështu nxënësit përfshihen në sjellje mbrojtëse dhe përmirësuese të shëndetit dhe shmangin sjelljet e  rrezikshme duke zhvilluar zgjidhjen e problemeve shëndetsore, aftësi të përgjegjshme për vendimmarrje.

Qasja e koordinuar ofron mbështetje për nxënësit me nevoja të veçanta shëndetësore fizike dhe mendore duke siguruar qasje të barabartë në programet arsimore dhe shërbimet e nevojshme për suksesin në shkollë.

 

2.     Shkolla është vendi i duhur për paisjen e nxënësve me aftësitë e nevojshme shëndetsore për gjithe jetën.

 

Çfarë do të thotë kjo?

Shëndeti dhe mirëqenia e fëmijëve dhe të rinjve nuk është çështje fati por nje investim i planifikuar me detaje për te ardhmen. Mënyra më e thjeshtë dhe më ekonomike për parandalimin e problemeve shëndetsore në të ardhmen është kujdesi i sotem për fëmijet dhe paisja e tyre me njohuri te plota për shëndetin.

Arsimi nuk duhet të kufizohet në përvojën e leximit dhe matematikës. Nxënësit e sotëm kanë nevojë për një arsim gjithëpërfshirës që i përgatit ata për kërkesat e të jetuarit në një ndryshim të vazhdueshëm në shoqerinë globale. “Shkathtësia shëndetësore” ndihmon në përgatitjen e nxënësve për sfidat e jetës: universitet, karierë, familje dhe komunitet. Shkollat ofrojnë bazën që nxënësit të bëhen zoterues të njohurive, aftësive, qëndrimeve dhe sjelljeve promovuese të shëndetit duke u fokusuar në të menduarit kritik, zgjidhjen e problemeve, dhe aftësitë e komunikimit efektiv ndërsa marrin përgjegjësi dhe bëhen qytetarë produktivë.

 Edukimi shëndetësor mund të shpëtojë jetë, të kursejë para dhe të përmirësojë shëndetin dhe mirëqenien e miliona njerëzve. Situata e fundit e pandemise e perforcoi edhe më shumë bindjen tone.

Pse është kaq e rëndësishme?

Më shumë se 500.000 nxënës, në gjithë vendin, për nëntë muaj në vit, mesatarisht gjashtë orë në ditë qëndrojnë në shkollë.

Nuk ekziston absolutisht asnjë institucion tjetër që të ofrojë edukim shëndetsor më të mirë se shkolla. Të mos harrojmë se pas përfundimit të arsimit parauniversitar mundësia e edukimit shëndetsor dhe përpjekjet parandaluese të sjelljeve abuzive zvogëlohën ndjeshëm.

Sipas shumë studimeve, sëmundjet kronike janë më të zakonshmet dhe më të kushtueshmet nga të gjitha problemet shëndetsore, por ato janë edhe më të parandalueshme. Katër sjellje të zakonshme, të dëmshme për shëndetin, por të modifikueshme - përdorimi i duhanit, përdorimi i tepruar i alkoolit, mungesa e aktivitetit fizik dhe kequshqyerja  - janë përgjegjës për shumë nga sëmundjet kronike, paaftësinë e përkohëshmë dhe vdekjen e parakohshme.

Si duhet të funksionojë nesër në shkollë?

Të gjithë nxënësve në arsimin parauniversitar duhet tu sigurohen programe edukimi shëndetsor të një cilësie të lartë që plotësojnë keto standarte:

-          Të certifikuara nga Instituti i Shëndetit Publik

-          Të organizuara në një kurikul të unifikuar sipas grupmoshave

-          Në përputhje me praktikat më të mirë të arsimit perëndimor

-          Duke trajnuar në vazhdimësi stafin mësimdhenës të temave mbi Edukimin Shëndetsor

-          Duke ndryshuar qasjen e Edukimit Shëndetsor nga memorizim i të dhënave mjeksore në analizë dhe zgjidhje e situatës shëndetsore.

-          Hartimin e programeve që plotësojnë nevojat dhe interesat e nxënësve duke nxitur dëshirën e tyre për pjesëmarje.

Kjo është mënyra e duhur që të zhvillojmë individë të edukuar që kanë njohuri, aftësi dhe besim për të shijuar një jetë të gjatë të një aktiviteti të shëndetshëm.

 

3.     Një qasje e koordinuar ndaj shëndetit të shkollës është më efektive në përdorimin e mjeteve për promovimin e qytetarëve të shëndetshëm.

 

Çfarë do të thotë kjo?

Misioni i arsimit parauniversitar është “prodhimi” i individëve te gatshëm pë shkollim universitar apo për punë. Matura shtetrore është pasaporta e parë e të rriturve të shëndetshëm dhe aktivë shërbimi shëndetsor i të cilëve i kushton më pak shoqërisë . Sipas studimeve të shumta shkollimi i mëtejshem ndikon në një stil jetese më të shëndetshëm dhe fëmijët e prindërve të shkolluar kanë më shumë gjasa të jenë më të shëndetshëm.

Një qasje e koordinuar ndaj shëndetit të shkollës krijon një sistem për të përmirësuar në vazhdimësi situaten bazuar në nisma dhe financime, partneritete dhe bashkëpunime midis shëndetësisë dhe arsimit duke rritur komunikimin midis arsimtarëve dhe profesionistëve të shëndetit dhe duke inkurajuar pjesëmarrjen aktive të familjeve dhe të komunitetit. Ne besojmë se Shkolla i përket tërë komunitetit, dhe vetëm përfaqësimi më i shpeshtë si dhe një qasje gjithëpërfshirëse ndaj shëndetit të shkollës do të realizojë maksimumin e arritjeve akademike dhe sjellje shëndetësore pozitive gjatë gjithë jetës.

Pse është kaq e rëndësishme?

Programet shëndetsore në shkollë nuk janë të organizuara në një kurikul të vetmë por të shpërndara në lëndë të ndryshmë dhe shpesh të pa redaktuara nga profesionistë të shëndetit. Personeli shëndetsor në shkollë shpesh është i vecuar dhe jo i integruar siç duhet ne programet e shkollës. Organizimi i temave të edukimit shëndetsor nga mësuesit dhe personeli shëndetsor apo aktorë të tjerë nuk është i sinkronizuar për arritjen e qëllimit të përbashkët duke lënë shpesh boshllëqe në formimin shëndetsor të nxënësit.

Si duhet të funksionojë nesër në shkollë?

Edukimi shëndetsor në shkollë duhet të jetë i koordinuar.

·         Krijimi i ekipeve multidisiplinare me profesionistë të mirë trajnuar në fushat e tyre.

·         Caktimi i një koordinatori të shëndetit të shkollës që drejton punën e ekipit.

·         Ekipi shqyrton nevojat dhe vendos përparësitë duke përdorur të dhënat shëndetsore, interesat dhe nevojat e nxënësvë.

·         Politikat shëndetsore të shkollës vlerësohen nga qeveria e nxënësve dhe këshilli i prindërve.

·         Të gjithë bashkë lobojnë pranë qeverisjes lokale apo vendore si dhe organizmave të tjera per mbështetje në realizimin e projekteve të rëndësishme.

 

4.     Personeli shëndetsor në shkollë është i aftë të organizojë strategji të vlefshme të edukimit shëndetsor.

Çfarë do të thotë kjo?

Mjeku i shkollës është anëtar i Urdhërit të Mjekut dhe në punën e tij të përditshme zbaton Kodin e Etikes dhe Deontologjisë. Trajnimet e vazhdueshme të kredituara ose jo jane pjesë e aktivitetit për përmbushjen e kritereve të liçensimit dhe ngritjen profesionale. Trajnimi në fushat e lidhura ngushtësisht me shkollën është i domosdoshëm por vlen të theksohet se përvoja e trajnimeve në fushën e mësimdhënies mungon. Mjeku i shkollës duhet ndërgjegjësuar për rëndësinë e aftësive pedagogjike dhe impaktin e tyre në edukimin shëndetsor të nxënësit. Shkëmbimi i përvojave dhe trajnimet e përbashkëta të mjekëve dhe mësuesve mbi temat e shëndetit do të permirësonte cilësinë dhe impaktin në shëndet.

Pse është kaq e rëndësishme?

Vëtem një personel mjeksor i liçensuar dhe i trajnuar në vazhdimësi mbi zhvillimet e reja mund të zbatojë strategji dhe të vlerësojë rrezultatet në përmirësimin e shëndetit në shkollë. Ekipi i shëndetit si një ekip multidisiplinor merr vendime të rëndësishme për strategjitë që duhen  ndjekur në përputhje me disiplinat përkatëse dhe vlerëson në vazhdimësi arritjet. Caktimi i mjekut të shkollës koordinator të shëndetit në nivelin e drejtuesve të shkollës (Nëndrejtor) rrit autoritetin e Ekipit të shëndetit dhe lehtëson zbatimin e vendimeve të tij.

Si duhet të funksionojë nesër në shkollë?

 

·         Ekipi i shëndetit të shkollës i përbërë nga personeli mjeksor, mësues të disiplinave të ndryshme, psikologu, stomatologu, etj. mblidhen rregullisht dhe shqyrtojnë çdo problematikë që ka lidhje me shëndetin dhe edukimin shëndetsor të nxënësve.

·         Ekipi drejtohet nga koordinatori i shëndetit i cili ka gjithë autoritetin e ndjekjes dhe zbatimit të vendimeve të marra.

·         Krijimi i kurikules së unifikuar të Edukimit Shëndetsor do të lehtësonte punën e Ekipit duke e vendosur mbi baza mjeksore dhe pedagogjike.

·         Lenda e Edukimit Shëndetsor e organizuar sipas moshes duhet te fillojë që në nivelin parashkollor deri në klasën e 12 duke u trajtuar si nje projekt multidisilinor që kombinon njohuritë mjeksore me mësimdhënien e suksesshme.

 

5.     Shkollat duhet të jenë të sigurta, të pastra, me ambiente që nxitin të mësuarit për te gjithë nxënësit

 

Çfarë do të thotë kjo?

Një atmosferë positive për sa i takon shëndetit në shkollë ndikon ndjeshëm në mirëqenien dhe produktivitetin e nxënësve. Zbatimi i rregulloreve dhe përmirësimi i vazhdueshem i tyre krijon atmosferë të sigurtë sociale, emocionale dhe fizike për fëmijët dhe prindërit e tyre. Stafi i shkollës, nxënësit, prindërit dhe komuniteti shtojë pjemarrjen e tyre dhe rrisin bashkëpunimin duke e bërë atmosferën e shkollës edhe më të mirë. Si rrezultat i përmirësimeve të vazhdueshme do të rritet ndjeshëm aftësia e nxënësve për tu kujdesur për veten, familjen dhe komunitetin duke siguruar qytetarë të shëndetshëm të së nesërmes.

Pse është kaq e rëndësishme?

Një shkollë e suksesshme është një vend tërheqës, mbështetës dhe i sigurt, pjese e një komuniteti të lumtur që promovon mësimin e thelluar dhe rrit mirëqenien fizike dhe emocionale të nxënësve. Nxënësit që ndjehen të sigurt në shkollë kanë gjithashtu më pak të ngjarë të përfshihen në sjellje të rrezikshme. Hulumtimet tregojnë se një klimë shkollore pozitive dhe e qëndrueshme promovon arritjet akademike të nxënësve dhe zhvillimin e shëndetshëm. Një klimë pozitive e shkollës promovon gjithashtu mirëqenien e mësuesve, gjë që ndikon ndjeshëm  në suksesin e nxënësve. Partneriteti i shkollës me familjen dhe komunitetin e bëjnë shkollën më  efektive, mbështesin mësimin, arritjen e rrezultateve të larta mësimore dhe përmirësimin e shëndetit të nxënësve.

Si duhet të funksionojë nesër në shkollë?

Të sigurta, të pastra, me ambiente që nxitin të mësuarit:

·         Adresimi i nevojave të të gjithë nxënësve përmes mbështetjes së personalizuar.

·         Fuqizimi i  nxënësve në marrjen e përgjegjësive për shëndetin e tyre dhe të familjes përmes të mësuarit, këshillimit, shërbimeve shëndetësore dhe shërbimeve të tjera të ofruara.

·         Sigurimi i mundësive që nxënësit të zhvillojnë dhe mirëmbajnë mendjen dhe trupin të shëndetshëm dhe të kuptojnë rritjen e tyre personale përmes Edukimit Shëndetësor, edukimit fizik, dhe programeve të ndërlidhura.

·         Angazhimi i vazhdueshëm i prindërve, familjes dhe komunitetit si partnerë dhe përfitues të edukimit shëndetsor të nxënësve.

·         Trajnimi i të gjithë personelit të shkollës për rëndësinë e ruajtjes së një ambienti shkollor të sigurtë, të pastër, të gjelberuar, pa kimikate dhe agjentët biologjikë.

 

 Jam i bindur se modeli i propozuar dhe rekomandimet në tërësi, mund të jenë pjesë e mëtejshme e debateve dhe diskutimeve profesionale. Këto debate e diskutime, do mundësojnë pasurimin e argumenteve, diversifikimin e pikëpamjeve dhe qasjeve metodologjike, të cilat promovojnë shëndetin e nxënësve. Shpresoj që ky material modest të shërbejë si pikënisje për një diskutim të zgjeruar.

 

Ju falenderoj për durimin e treguar në leximin e këtij materiali duke shpresur në mbështetjen Tuaj.