Pse mjekët "ngulin këmbë" për vaksinim?

 

Informacione në lidhje me vaksinimin

Imuniteti dhe vaksinat

Sistemi imunitar fillon të zhvillohet që para lindjes. Në periudhën përreth lindjes, kur funksionet e sistemit imunitar janë akoma në maturim, i porsalinduri është i mbrojtur nga shumë sëmundje nëpërmjet antitrupave të nënës, por jo për të gjitha infeksionet serioze. Kjo mbrojtje zgjat zakonisht deri në katër muaj.

Për të ndihmuar aftësinë e sistemit imunitar të bebit për t’ju përgjigjur rrezikut të infektimit është hartuar Programi Kombëtar i Vaksinimit. Vaksinat përmbajnë vetëm një sasi të vogël antigjenesh në krahasim me atë që fëmijët ndeshin çdo ditë në mjedisin e tyre, gjatë rutinës së ushqyerjes dhe lojërave. Ato (vaksinat) nuk e mbingarkojnë ose “konsumojnë” sistemin imunitar.

Vaksinat përdorin aftësinë natyrale të njeriut për t’ju përgjigjur sëmundjes duke stimuluar sistemin imunitar. Kështu që nëse dikush ekspozohet në të ardhmen, nga ai patogjen specifik, sistemi i tij imunitar do “ta kujtojë” dhe do të japë një përgjigje efektive për të ndaluar sëmundjen, ose për të reduktuar ashpërsinë e saj.

Disa besojnë se vaksinimi është një proces i panatyrshëm dhe se takimi i drejtpërdrejtë me sëmundjen do të japë një mbrojtje optimale ndaj saj, si dhe përfitime për gjithë shëndetin. Lidhur me këtë është dhe besimi se vaksinimi ndërhyn me proceset natyrore të trupit. Mirëpo, zgjedhja për mosvaksinim, dhe kalimi i sëmundjes në vend që ta parandalosh atë mund të ketë pasoja serioze.

Sëmundje të tilla si: tetanozi dhe meningokoku mund të çojnë në vdekje dhe në gjymtim të trupit, ndërkohë që vaksinat ndaj këtyre sëmundjeve në përgjithësi tolerohen mirë me situata shëndetësore të padëshiruara të lehta. Duhet të dini se vaksinat sigurojnë të njëjtët stimuj te sistemi imunitar, ashtu si një infeksion, dhe potencialisht mund të ofrojnë një mbrojtje më efektive kundër disa patogjeneve.

Më e rëndësishmja, mbrojtja me anë të vaksinimit shmang komplikimet që lidhen me sëmundjen. Përfitimet e vaksinimit janë shumë më të mëdha sesa ato të infektimit nga një sëmundje e parandalueshme nga vaksina.

Duhet hequr dorë nga ideja se sëmundjet infektive nuk janë serioze në çdo rast. Disa mendojnë se infeksionet janë një pjesë normale dhe e shëndetshme e rritjes. Mirëpo, duhet të dimë se sëmundjet infektive mund të jenë serioze, madje dhe vdekjeprurëse.

Këto sëmundje kanë qenë të pranishme në Shqipëri, ashtu si dhe në vende të tjera të botës përpara vaksinimit, por me futjen e vaksinave dhe në saj të mbulesës së lartë vaksinale në komunitet, numri i rasteve me këto sëmundje ka rënë dhe është pothuajse zero për shumicën e tyre.

Gjenerata e prindërve të sotëm kanë pak, ose aspak, gjasa që të shohin një fëmijë të paralizuar nga poliomieliti dhe që ka nevojë për “mushkëri hekuri” për ta ndihmuar në frymëmarrje, apo një fëmijë me pengesë në frymëmarrje si shkak i difterisë, apo dikë me dëmtim të trurit, si pasojë e fruthit. Sëmundje të tjera si varicela (lija e dhenve) zakonisht konsiderohen si sëmundje të lehta të moshës fëmijërore. Megjithatë, varicela mund të jetë serioze dhe fatale, sidomos për fëmijët, ose adultët me sistem imun të kompromentuar.

Ndonjëherë, gripi nuk konsiderohet si një sëmundje serioze. Shumë njerëz e konsiderojnë si një ftohje të zakonshme. Mirëpo gripi nuk është e njëjta gjë si një ftohje e zakonshme, por është një infeksion serioz, sidomos për të moshuarit, shtatzënat dhe personat me sëmundje kronike. Sëmundje të tjera të parandalueshme nga vaksina, si: meningiti nga Haemophilus influenza e tipit b (Hib), pneumokoku, etj, edhe pse nuk hasen shpesh, mund të kenë pasoja të rënda shëndetsore dhe shoqërore.

A janë vaksinat të sigurta?

Në përgjithësi, asnjë agjent farmaceutik duke përfshirë edhe vaksinat, nuk mund të konsiderohet 100 për qind i sigurt. Megjithatë, të gjitha vaksinat që ofrohen nga Programi Kombëtar i Vaksinimit, janë vaksina të certifikuara nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) dhe kanë kaluar një sërë testesh laboratorike dhe sigurie për t’u siguruar se ato janë prodhuar sipas udhëzimeve strikte për sigurinë e vaksinës përpara se të regjistrohen për përdorim. Testimi i rreptë i vaksinës përfshin të gjithë përbërësit e saj siç janë: adjuvantët (ndihmësit), konservantët, shtesat (aditivët), si dhe ndonjë mbetje e prodhimit. Adjuvantët (ndihmësit) kryesisht janë kripëra të aluminit të cilat i shtohen disa vaksinave për të rritur përgjigjen imunitare ndaj vaksinës.

Shumica e problemeve që mendohet se kanë lidhje me administrimin e vaksinës, nuk kanë lidhje me vetë përbërjen e vaksinës. Shumë prej tyre janë situata shëndetësore që ndodhin në të njëjtën kohë me vaksinimin. Ky është veçanërisht rasti për ngjarjet që ndodhin gjatë vitit të parë të jetës, kur vaksinat jepen rregullisht.

Ngjarjet që ndodhin në vitin e parë të jetës së fëmijës mund të përkojnë me kohën që është marrë një vaksinë. Vaksinat mund të prodhojnë disa situata shëndetësore të padëshirueshme anësore, të tilla si dhimbje dhe skuqje në vendin e injektimit, ose ethe, por shumica e reaksioneve janë të lehta dhe zgjidhen shpejt. Megjithatë, rreziku i situatave shëndetësore të dëmshme mund të minimizohet duke ndjekur udhëzimet se kur duhen apo nuk duhen përdorur vaksinat.

Te vaksinat që përmbajnë alumin si difteria, tetanozi dhe pertusi, vihet re më shumë skuqje dhe enjtje në vendin e injektimit sesa te vaksinat që nuk përmbajnë alumin, por ky është një efekt i lehtë që kalon shpejt dhe nuk ka evidenca që kripërat e aluminit në vaksina të shkaktojnë ndonjë situatë shëndetësore serioze të pakëndshme.

Konservantët përdoren në disa vaksina për të parandaluar rritjen e baktereve dhe të kërpudhave. Konservantët janë të pranishëm te vaksinat me flakon shumëdozësh, kurse vaksinat me flakon njëdozësh nuk përmbajnë konservantë. Një lloj konservanti i përdorur është tiomersali (ose timerosal). Tiomersali është përdorur në vaksina në sasi shumë të vogla, për më shumë se 80 vjet, pa evidenca për rrezikshmërinë e tij. Tiomersali përmban një komponim organik të mërkurit të quajtur etil-mërkur i cili nuk shkakton asnjë efekt toksik në organizëm krahasuar me përbërësin metil-mërkuri, i cili  nuk gjendet në vaksina por mund të merret lehtësisht nga ushqimet dhe që njihet si neurotoksinë e fuqishme.

Antibiotikët, siç janë neomicina dhe polimizina B, përdoren në disa vaksina për të parandaluar ndotjen bakterore gjatë prodhimit. Shqetësimet lidhur me vaksinat që përmbajnë antibiotikë, kanë të bëjnë me reaksionet alergjike që mund të ndodhin te njerëzit kur trajtohen me antibiotikë (kryesisht nga penicilina dhe sulfonamidet). Megjithatë, reaksionet e lëkurës të shkaktuara nga neomicina nuk janë kundërindikim për mosvaksinimin me vaksinat që përmbajnë neomicinë.

Nuk ka prova shkencore që vaksina FRP shkakton autizëm. Shqetësimi për një lidhje të mundshme ndërmjet vaksinës FRP dhe autizmit është shqyrtuar gjerësisht nga grupe të pavarura ekspertësh në institucione prestigjioze në botë. Këto rishikime kanë arritur në përfundimin se provat epidemiologjike në dispozicion nuk mbështesin një lidhje shkakësore ndërmjet vaksinës FRP dhe autizmit.

Sugjerimi se vaksina FRP mund të çojë në autizëm e ka origjinën në hulumtimin e gastroenterologjisë nga Andrew Wakefield në Mbretërinë e Bashkuar. Në vitin 1998, Wakefield dhe kolegët botuan një artikull në “The Lancet” duke pretenduar se virusi i vaksinës së fruthit në MMR shkakton sëmundje inflamatore të zorrëve, duke lejuar që proteinat e dëmshme të hyjnë në qarkullimin e gjakut dhe të dëmtojnë trurin. Vlefshmëria e këtij konstatimi më vonë u vu në dyshim kur studiues të tjerë nuk arritën të provonin të njëjtën lidhje.

Përveç kësaj, gjetjet u diskredituan më tej kur një hetim zbuloi se Wakefield ishte duke u financuar për kërkimin e tij nga avokatët që kërkonin prova për t’u përdorur kundër prodhuesve të vaksinave. Si rezultat, Wakefield u ndalua përgjithmonë nga praktika e mjekësisë në Mbretërinë e Bashkuar dhe “The Lancet” tërhoqi artikullin origjinal në vitin 2010.

Studime të mëtejshme, duke marrë në shqyrtim një numër shumë të madh fëmijësh, kanë vërtetuar se nuk ka lidhje midis vaksinës FRP dhe autizmit. Në një ndër studimet më të mëdha të këtij lloji, hulumtuesit vërtetuan përsëri se vaksina FRP nuk rrit rrezikun për çrregullimin e spektrit të autizmit (ASD). Kjo rezultoi e vërtetë madje edhe te fëmijët që konsideroheshin me rrezik të lartë për këtë çrregullim, duke qenë se kishin në familje një anëtar me çrregullime të spektrit autik.

A është i detyrueshëm vaksinimi?

Ligji i sëmundjeve infektive përfshin disa vaksinime të detyrueshme. Këto janë të përcaktuara nga Ministria e Shëndetësisë, e ndjekin skemën që gjendet në vijim.

Që në lidje deri në moshën 18 vjeç fëmija vaksinohet për: Poliomielit, difteri, tetanos, kollën e mirë, hepatitet virale, hemophilus influenza e pneumokokus. Të gjitha këto bëjnë të mundur krijimin e antikorpeve që përmirësojnë sistemin imunitar të fëmijës. Ekzistojnë vaksina të kombinuara që përmbledhin antigjene të sëmundjeve të ndryshme që aplikohen në një injeksion. Vaksina për difterinë, tetanosin, kollën e mirë, hepatit e hemofilus influenzale janë një e vetme. E njëjta gjë vlen për atë të fruthit, parotitit dhe rubeolës. Disa vaksina aplikohen në krah, kurse disa të tjera në kofshë, e të tjera në gluteale sipas specifikave muskulore.

Të gjithë fëmijët e shëndetshëm duhet të vaksinohen, përveç një kategorie fëmijësh që përbën kundërindikacion absolut, sikurse janë rastet me mangësi të rëndë të sistemit imunitar, hipersensibilitet ndaj disa antibiotikëve, alergji ndaj përbërësve të vaksinave. Në raste të gjendjes së fëmijës me sëmundje akute në trajtim e sipër ose temperaturë mbi 38, vaksinimi shtyhet për më vonë.

Vaksinimi kundër poliomielitit fillon në moshën dymuajshe. 

Poliomieliti është një sëmundje që shkakton paraliza muskulore me pasojë insuficiencë të rëndë respiratore dhe vdekje nëse prek muskujt respirator ose qendrat e frymëmarrjes. Aplikohet 5 herë në muajin II, IV, VI dhe në moshat 2 e 5 vjeç. Ekzistojnë dy lloje të kësaj vaksine. Njëra e inaktivizuar (SALK, injeksion) dhe tjetra e gjallë por e dobësuar (SABIN, pika në gojë).

Vaksinimi kundër difterisë fillon në muajin e dytë të jetës. 

Difteria shkakton temperaturë të lartë, laringit dhe trakeit duke u ndërlikuar me bronkopneumoni, paralizë, asfiksi dhe vdekje në 5 % të rasteve. Bëhen 6 doza vaksinimi në muajin II, IV, VI, dhe në moshat 2, 6 e 14 vjeç.

Vaksinimi kundër tetanosit fillon në muajin e dytë të jetës. 

Tetanosi shkakton dhimbje koke, kontraksione muskulore të qafës dhe trungut, ndërlikohet me spazma muskulore, asfiksi dhe vdekje. Aplikohet 6 herë njëlloj si difteria.

Vaksinimi kundër hepatit viral B.

Fillon vaksinimi menjëherë pas lindjes. Bëhen në vijim 3 doza, në muajin II, IV, VI. Hepatiti viral B shkakton pamundësi të përgjithshme, të vjella dhe temperaturë. Ndërlikohet me hepatit kronik, cirrozë e tumore të mëlçisë.

Vaksinimi kundër kollës së mirë. 

Aplikohet 4 herë, në muajin II, IV, VI dhe në moshën 2 vjeç. Pertussis (kolla e mirë) në fillim ka temperaturë të lehtë, kollë të thatë natën, e cila rëndohet pas disa ditësh. Ndërlikohet me laringit, pneumoni dhe kriza asfiksie.

Vaksina kundër pneumokokut aplikohet 3 herë, në muajin II, IV, X. 

Pneumokokus është shkaktar i mjaft sëmundjeve shkaktuar nga Streptokokus Pneumonia, otite e deri në meningite.

Vaksinimi kundër fruthit bëhet vetëm një dozë në moshën 12 muajshe. 

Fruthi shkakton dobësi të përgjithshme, temperaturë, konjunktivit dhe kollë. Pas pak ditësh shfaqen ekzantema në të gjithë trupin. Ndërlikohet me laringit, pulmonit, konvulsion, encefalit.

 

Vaksinimi kundër tuberkulozit. 

Bëhen 2 doza. Doza e parë menjëherë pas lindjes dhe rivaksinimi në moshën 6 vjeç. Tuberkulozi shkakton temperaturë, kollë dhe dobësi. Komplikohet me infeksion TBC pulmonar, eriteme nodoze, meningit tubercular.

 

Vaksinimi kundër Rotavirusit. 

Një vaksinë ndaj Rotavirusit, e cila merret nga goja eshtë futur në programin kombëtar të vaksinimit ne datën 1 Tetor 2019. Vaksina do të aplikohet, në moshën 2, 4 dhe 6 muaj. Infeksioni nga Rotavirus është shkaku më i shpeshtë i gastroenteritit tek foshjat dhe fëmijët e vegjël. Thuajse të gjithë fëmijët deri në moshën 5 vjec infektohen të paktën një herë nga Rotavirus dhe shumë prej tyre kërkojnë trajtim mjekësor ose spitalor për shkak të dehidrimit.

Vaksinimi kundër Covid-19

Cilat janë përfitimet qe sjell vaksinimi kundër COVID-19?

Vaksinimi kundër COVID-19 ju ndihmon që të mos sëmureni nga COVID-19. Të gjitha vaksinat kundër COVID-19 që ofrohen në vendin tone janë provuar shumë të efektshme. Ekspertët po vazhdojnë të studiojnë nëse vaksinat ndihmojnë edhe që të mos përhapet COVID-19. Mbajtja e maskave dhe distancimi social ndihmojnë për të ulur shanset tuaja për tu prekur nga virusi ose për t’ua ngjitur të tjerëve, por këto masa nuk janë të mjaftueshme. Së bashku, vaksinimi kundër COVID-19 dhe ndjekja e rekomandimeve të Komitetit te Eksperteve për të mbrojtur veten dhe të tjerët do të ofrojnë mbrojtjen optimale ndaj COVID-19.

A do të duhet të testohem për COVID-19 para se të vaksinohem?

Jo, nuk është nevoja të bëni një test COVID-19 para se të vaksinoheni.

A mund të vaksinohet dikush që ka dalë pozitiv për COVID-19?

Jo. Para se të vaksinohen, ata që kanë kaluar COVID-19 te konfirmuar duhet të presin 3-6 muaj pasi testi t’u ketë dalë pozitiv.

A duhet të vaksinohen ata që e kanë kaluar COVID-19?

Po, ata që e kanë kaluar COVID-19 duhet të vaksinohen. Ekspertët ende nuk e dinë sa kohë do t’ju vazhdojë mbrojtja nga infeksioni, pasi ta keni kaluar COVID-19. Edhe po ta keni kaluar COVID-19, është e mundshme – edhe pse rrallëherë – që të infektoheni sërish me virusin që shkakton COVID-19.

A funksionojnë vaksinat kundër varianteve të reja COVID-19?

Është normale për viruset që të ndryshojnë gjatë kohës që përhapen, duke u shfaqur variante të reja të tyre. Studiuesit po monitorojne ndryshimet e virusit, përfshi ndryshimet me variantin Delta. Shkencëtarët po punojnë për të mësuar më mirë sa lehtë përhapet ky ose ai variant, nëse mund të shkaktojë sëmundje më të rëndë dhe nëse vaksinat që tashmë i kemi do të ofrojnë mbrojtje kundër varianteve specifike të COVID-19. Deri më tani, studimet tregojnë se vaksinat ofrojnë mbrojtje kundër varianteve të njohura. Edhe kur një person i vaksinuar infektohet me COVID-19, është i mbrojtur me mirë ndaj sëmundjes së rëndë dhe vdekjes.

Si të veproj nëse, pasi kam bërë vaksinën COVID-19, më shfaqen simptoma të tilla si ethet dhe dhimbjet e trupit?

Disa njerëz kanë efekte anësore pasi vaksinohen (të tilla si lodhje, dhimbje koke dhe dhimbje në vendin e vaksinimit), të cilat janë shenja normale që tregojnë se trupi juaj po ndërton mbrojtje. Këto efekte anësore mund të ndikojnë në aftësinë tuaj për të kryer veprimtari ditore, por duhet të largohen brenda pak ditëve.

Nëse zhvilloni simptoma të rrugëve të frymëmarrjes, si rrufë, kollë ose humbje të nuhatjes ose të shijes, duhet që të testoheni për COVID-19 ose të flisni me mjekun tuaj të familjes. Është e mundshme që të sëmureni me COVID-19 edhe pasi ta keni bërë vaksinën. Rrini në shtëpi po të jeni sëmurë dhe shmangni kontaktin e afërt me të tjerët. Nëse keni dhimbje ose shqetësime të konsiderueshme, bisedoni me mjekun tuaj, që mund të rekomandojë barna pa recetë, të tilla si ibuprofen ose acetaminofen. Për të pakësuar dhimbjen dhe shqetësimet në vendin ku është bërë vaksina, mbulojeni zonën me një pecetë të pastër, të freskët dhe të njomur me ujë dhe përdoreni krahun ose ushtrojeni. Për të pakësuar shqetësimet nga ethet, pini shumë lëngje dhe vishuni lehtë. Në shumicën e rasteve, shqetësimet nga ethet ose dhimbja janë normale, por lidhuni me mjekun në qoftë se:

• skuqja ose pezmatimi i vendit ku e bëtë vaksinën shtohet pas 24 orëve

• efektet anësore ju shqetësojnë ose duket sikur nuk po largohen pas ca ditëve

Sa mund të zgjasin efektet anësore?

Efektet anësore zakonisht zhduken pas disa ditësh. 

A duhet të vaksinohem nëse kam qenë infektuar më parë me koronavirus?

Vaksinimi gjithashtu ka kuptim edhe nëse keni kaluar tashmë koronavirusin. Në parim ju jeni të mbrojtur nga një infektim i ri të paktën për gjashtë muaj pas infektimit të mëparshëm. Ekspertet rekomandojnë vaksinimin deri në gjashtë muaj pas infektimit, në mënyrë që të jeni i mbrojtur më mirë dhe për kohë më të gjatë.

Unë jam vaksinuar. A mund të infektoj njerëz të tjerë me COVID-19?

Vaksinimi ju mbron juve nga COVID-19. Të dhënat aktuale për vaksinat mARN tregojnë se transferimi i koronavirusit te personat e tjerë pas vaksinimit të plotë është shumë i ulët. Megjithatë, vaksinimi nuk ofron një mbrojtje njëqind për qind.

Ju lutemi tregoni kujdes: Vazhdoni të zbatoni sërish rregullat për higjienën dhe sjelljen dhe ato të detyrimit për mbajtjen e maskës, aty ku kërkohen këto rregulla.

Megjithatë nëse keni kryer vaksinimin e plotë, mund të shmangni rregullin për mbajtjen e distancës në takimet private me persona të tjerë që janë gjithashtu plotësisht të vaksinuar. Ju nuk duhet të futeni në karantinë pas një kontakti të ngushtë me një person që ka rezultuar pozitiv në test.

Vaksinimi i fëmijeve

SHBA-ja autorizoi vaksinën antiCOVID-19 të Pfizer/BioNTech për moshat 5 deri në 11 vjeç, duke i hapur rrugën nisjes së një faze të re madhore të fushatës së imunizimit.

Sipas provave klinike, vaksina është treguar të jetë 90,7 për qind efikase në parandalimin e formave simptomatike të sëmundjes në këtë grupmoshë.

COVID-19 dhe fëmijët e moshës 12 – 18 vjeç

Pjesa më e madhe e fëmijëve dhe të rinjve të moshës 12 - 18 vjeç që infektohen me COVID-19 kanë simptoma shumë të lehta ose asnjë simptomë. Infektimi me COVID-19 në këtë moshë mund të jetë diçka e bezdisur, sepse fëmijëve u duhet të lënë shkollën dhe personave të tjerë të familjes mund t'u duhet të kufizojnë lëvizjet e tyre.

COVID-19 mund të shkaktojë sëmundje serioze, shtrim ose vdekje tek fëmijët, por në raste shumë të rralla. Ndonjëherë simptomat që lidhen me COVID-19 mund të vazhdojnë për disa javë ose muaj (‘COVID i zgjatur’). Rreziku i shtrimit në spital të një fëmije për shkak të COVID-19 është i ulët dhe rreziku i nevojës së një fëmije për trajtimin në reanimacion është jashtëzakonisht i ulët.

Fëmijët dhe të rinjtë me probleme të caktuara shëndetësore janë më të rrezikuar për t'u sëmurur rënde. Sipas të dhënave nga Shtetet e Bashkuara, rezulton se 7 në 10 fëmijë të shtruar në spital me COVID-19 kanë sëmundje bashkëshoqëruese. Shumë rrallë, COVID-19 mund të shkaktojë atë që quhet Sindroma Inflamatore Multisistemike tek fëmijët. Kjo sindromë shkakton pneumoni, inflamacion të zemrës dhe vështirësi të frymëmarrjes e mund të shkaktojë edhe vdekjen. Shumica e rasteve të raportuara kanë ndodhur në fëmijë të moshës 1 deri 14 vjeç.

Çfarë vaksine do t'i ofrohet fëmijëve?

Vaksina që do t'i ofrohet fëmijëve quhet Comirnaty (Pfizer/BioNTech). Kjo është një vaksinë mRNA që e mëson trupin e fëmijës të prodhojë një proteinë që do të nxisë reagimin imunitar të organizmit, pa e përdorur virusin e gjallë që shkakton COVID-19. Më pas, trupi i fëmijës do të prodhojë antitrupa për luftimin e infeksionit, nëse virusi COVID-19 hyn në trupin e tyre në të ardhmen.

Përse u ofrohet vaksina fëmijëve të moshës së 12 deri 18 vjeç?

Duke ofruar vaksinën për popullatën, synojmë të mbrojmë njerëzit dhe të zvogëlojmë rastet e sëmundjeve dhe të vdekjeve të shkaktuara nga ky virus. Bërja e një vaksine COVID-19 duhet ta mbrojë fëmijën tuaj dhe personat rreth tij nga infektimi me COVID-19. Edhe pse rastet e rënda të COVID-19 janë të rralla në këtë grupmoshë, fëmijët e kësaj grupmoshe kanë edhe më pak gjasë të sëmuren rënde me COVID-19 nëse vaksinohen. Vaksinat e COVID-19 rekomandohen shumë nga Komiteti Kombëtar i Imunizimit për fëmijët që:

• kanë probleme shëndetësore që i rrezikojnë shumë të sëmuren rëndë nëse infektohen me COVID-19

• që jetojnë me një fëmijë ose të rritur që është i rrezikuar të sëmuret rëndë nëse infektohet me COVID-19, p.sh. një fëmijë tjetër me nevoja komplekse mjekësore, ose një i rritur me probleme imunitare

Për gjithë fëmijët e kësaj grupmoshe, përparësitë e vaksinimit janë më të mëdha se rreziqet nga vaksina.

Fëmijët që janë vaksinuar do të kenë më pak gjasë që të mungojnë në shkollë dhe në aktivitete të tjera për shkak të COVID-19.

A është efektive vaksina për fëmijët e moshës 12 deri 18 vjeç?

Provat klinike për vaksinën Comirnaty (Pfizer/BioNTech) kanë treguar se ka qenë tepër efektive në parandalimin e infektimit të fëmijëve të kësaj moshe me COVID-19.

A është e sigurt vaksina për fëmijët e moshës 12 - 18 vjeç?

Kjo vaksinë e COVID-19 rekomandohet nga Komiteti Kombëtar i Imunizimit, për fëmijë të moshës 12 e lart. Si pjesë e provave klinike, kjo vaksinë është testuar në mijëra njerëz, duke përfshirë fëmijë e të rinj dhe nuk janë identifikuar probleme sigurie për fëmijë dhe të rritur. Kjo vaksinë përmbush gjithashtu standardet e sigurisë, cilësisë dhe efektivitetit dhe është miratuar e licencuar nga organet rregullatore europiane Agjencia Evropiane e Medikamenteve (EMA) – vizitoni www.ema.europa.eu për më shumë informacion. Për t'u miratuar për përdorim, vaksina i ka kaluar të gjitha provat klinike dhe kontrollet e sigurisë të cilave u nënshtrohen gjithë medikamentet e tjera të licencuara, duke ndjekur standardet ndërkombëtare të sigurisë. Ndërkohë që puna për zhvillimin e vaksinave të COVID-19 ka ecur shumë më shpejt se zakonisht, vaksina që i ofrojmë fëmijës suaj i ka kaluar të gjitha fazat e zakonshme që nevojiten për zhvillimin dhe miratimin e një vaksine të sigurt dhe efektive.

Fëmija im e ka kaluar COVID-19, a mund ta bëjë vaksinën?

Nëse fëmija juaj e ka kaluar COVID-19, duhet të ketë krijuar imunitet deri në një farë mase, që zgjat për rreth 9 muaj. Pra, edhe nëse fëmija juaj e ka kaluar COVID-19, mund të infektohet sërish. Vaksina zvogëlon rrezikun e riinfektimit me COVID-19.

Fëmija im është aktualisht me COVID-19, a mund ta bëjë vaksinën?

Jo. Nëse fëmija juaj është infektuar me COVID-19 nuk mund ta bëjë vaksinën ne kete moment.

A mund ta bëjë vaksinën e COVID-19 fëmija im nëse ka temperaturë?

Jo. Nëse ka temperaturë (38 gradë Celsius e lart) duhet ta shtyni bërjen e vaksinës, derisa fëmija të ndihet mirë.

A mund ta infektojë vaksina me COVID-19 fëmijën tim?

Jo. Vaksina e COVID-19 nuk mund ta infektojë fëmijën tuaj me COVID-19. Mund të ndodhë që të jetë infektuar me COVID-19 përpara se të bëjë vaksinën dhe të mos e kuptojë se ka simptoma deri në momentin e vaksinimit. Nëse fëmija juaj ka simptoma të COVID-19, është e rëndësishme që të vetizolohet (të qëndrojë në dhomën e vet) dhe të planifikoni një test për të zbuluar nëse ka COVID-19. Nëse fëmijës suaj i ngrihet temperatura më shumë se 2 ditë pas bërjes së vaksinës, ose ka një temperaturë që zgjat më shumë se 2 ditë, fëmija juaj duhet të vetizolohet dhe të bëjë një test të COVID-19.

Kush është vaksinuesi i fëmijës tim?

Është personi që i bën fëmijës vaksinën. Ata janë me experience dhe te trajnuar për administrimin e vaksinave të COVID-19.

Si bëhet vaksina e COVID-19?

Vaksina e COVID-19 bëhet si injeksion në pjesën e sipërme të krahut. Zgjat vetëm pak minuta.

Sa doza të vaksinës së COVID-19 duhet të bëjë fëmija im?

Duhet të bëhen 2 doza të vaksinës Pfizer/BioNTech për mbrojtjen më të mirë të mundshme nga COVID-19. Dozën e dytë fëmija do ta bëjë 21 deri në 28 ditë pas dozës së parë.

Cila janë efektet anësore të vaksinës?

Si të gjitha medikamentet, edhe vaksinat mund të shkaktojnë efekte anësore. Shumica e tyre janë të lehta deri mesatare, afatshkurtra dhe nuk shfaqen tek të gjithë. Më shumë se 1 në 10 persona mund të kenë:

• ndjesinë e lodhjes

• ndjeshmëri ose ënjtje të krahut në vendin e injeksionit të vaksinës

• dhimbje koke

• dhimbje muskujsh

• dhimbje kyçesh

• diarre

• temperaturë (38 gradë Celsius e lart)

Më shumë se 1 në 100 persona mund të kenë marrje mendsh, të vjella ose skuqje të vendit të vaksinimit.

Më shumë se 1 në 1000 persona mund të kenë kruarje në vendin e vaksinimit, kruarje të përgjithshme, acarim të lëkurës, ënjtje të gjëndrave limfatike ose përgjumje.

Paraliza faciale Bell është një efekt anësore i rrallë që është vërejtur në më shumë se 1 në 10 000 persona.

Rrallëherë, personat që kanë bërë mbushës dermal në fytyrë mund të pësojnë ënjtje të fytyrës. Kjo është vërejtur në më shumë se 1 në 10 000 persona.

Efektet e rënda anësore, si një reaksion i rëndë alergjik, janë tepër të rralla, përkatësisht në rreth 1 person në 100 000. Vaksinuesi juaj është trajnuar të trajtojë reaksione të rralla alergjike serioze.

Shumë rrallë, mund të ndodhë që të shkaktohet miokardit dhe perikardit pas bërjes së vaksinës së Pfizer/BioNTech. Miokarditi dhe perikarditi janë inflamacione të zemrës. Rreziku i këtyre problemeve është më i lartë tek djemtë dhe të rinjtë meshkuj. Miokarditi është raportuar në rreth 1 në 1 000 000 doza vaksinash. Megjithatë, të dhënat nga Shtetet e Bashkuara vlerësojnë se rreziku i miokarditit pas dozës së dytë është më i lartë tek djemtë e moshës 12 deri 17 vjeç. Në këtë grupmoshë ndodh në rreth 1 në 16 000 djem pas dozës së dytë. Tek vajzat e moshës 12 deri 17 vjeç, rreziku është 1 në 100 000 pas dozës së dytë. Perikarditi është raportuar në rreth 1 në 1 000 000 doza vaksinash. Këto probleme të rralla të zemrës kanë më shumë gjasë të ndodhin pas dozës së dytë dhe ndodhin kryesisht 14 ditë pas bërjes së vaksinës. Shumica e njerëzve përmirësohen vetë ose me ndihmën e trajtimeve, por u nevojitet kujdes spitalor. Nuk e dimë nëse këto efekte anësore shkaktojnë probleme afatgjata.

Simptomat e miokarditit dhe perikarditit

Shumë rrallë, mund të ndodhë që të shkaktohet miokardit dhe perikardit pas bërjes së vaksinës së Comirnaty (Pfizer/BioNTech). Miokarditi dhe perikarditi janë inflamacione të zemrës. Duhet të keni parasysh shenjat që duhet pasur kujdes tek fëmija juaj. Kërkoni ndihmë mjekësore nëse fëmija juaj ka një nga këto simptoma pas bërjes së vaksinës:

• mosmbushje me frymë

• palpitacione (rrahje të forta të zemrës që mund të jenë të çrregullta)

• dhimbje gjoksi

Vaksina e COVID-19 i është nënshtruar të njëjtave prova klinike dhe kontrolleve të sigurisë si gjithë vaksinat e tjera të licencuara, megjithatë vaksina është e re dhe informacionet për efektet anësore afatgjata janë të kufizuara. Sa më shumë persona ta bëjnë këtë vaksinë në botë, aq më shumë informacione do të kemi për efektet e saj anësore.

Temperaturë pas bërjes së vaksinës?

Është shumë e zakonshme të ketë rritje të temperaturës pas bërjes së vaksinës. Zakonisht, kjo ndodh brenda 2 ditësh pas bërjes së vaksinës dhe kalon pas 2 ditësh. Fëmija juaj ka më shumë gjasë t'i rritet temperatura pas dozës së dytë të vaksinës. Nëse fëmija nuk ndihet mirë, duhet t'i jepni paracetamol ose ibuprofen. Nëse jeni të shqetësuar për fëmijën tuaj, kërkoni këshillimin e mjekut.

A ka fëmijë që nuk duhet ta bëjnë vaksinën e COVID-19?

Po. Fëmija juaj nuk duhet ta bëjë vaksinën e COVID-19, Comirnaty (Pfizer/BioNTech), nëse:

• Ka pasur një reaksion të rëndë alergjik ndaj cilitdo përbërësi të vaksinës (duke përfshirë polietilen glikolin ose PEG).

• Ka pasur një reaksion të rëndë alergjik me dozën e parë të vaksinës së COVID-19 të Pfizer/BioNTech

• Është këshilluar nga mjeku specialist që të mos bëjë vaksinën e COVID-19 të Pfizer/BioNTech

• fëmija juaj ka pasur miokardit pas bërjes së dozes të mëparshme të kësaj vaksine të COVID-19

• ka pasur një reaksion të rëndë alergjik (anafilaksi) në të shkuarën, duke përfshirë edhe nga vaksina apo medikamente të tjera

• ka pasur perikardit pas bërjes së një doze të mëparshme të kësaj vaksine të COVID-19, Comirnaty (Pfizer/BioNTech)

 Shumica e fëmijëve mund ta bëjnë vaksinën në mënyrë të sigurt. Personi që do t'i bëjë vaksinën fëmijës suaj do t'i përgjigjet me kënaqësi pyetjeve që do të keni në momentin e vaksinimit. Do t'ju japë gjithashtu një kartelë vaksinimi ku shkruhet emri dhe numri i lotit së vaksinës që ka bërë fëmija juaj.

Sa kohë duhet te kalojë që vaksina të ketë efekt?

Pas bërjes së dy dozave të vaksinës së COVID-19, shumica e njerëzve krijojnë imunitet. Kjo do të thotë se do të jenë të mbrojtur nga COVID-19. Pas bërjes së dozës së dytë të vaksinës, duhen 7 ditë që ajo të ketë efekt. Ekziston ende mundësia që fëmija juaj të infektohet me COVID-19, edhe nëse e ka bërë vaksinën.

A funksionon vaksina tek kushdo?

Vaksinat janë përdorur në miliona njerëz nëpër botë gjatë vitit të kaluar. Ka prova të forta dhe të besueshme që vaksinat e COVID-19 e reduktojnë ndjeshëm rrezikun e infektimit me COVID-19. Ato janë shumë të efektshme në parandalimin e vdekjeve dhe të rasteve të rënda me COVID-19. Vaksinat nuk funksionojnë njësoj tek çdo person, prandaj është e mundur të ketë një riinfektim me COVID-19 edhe pas bërjes së vaksinës.

Nëse fëmija juaj ka një sistem të dobët imunitar, nuk ka asnjë rrezik të shtuar nëse bëni vaksinë, por mund të mos ketë efektin e dëshiruar për fëmijën tuaj.

Sa kohë zgjat imuniteti nga vaksina?

Nuk e dimë akoma se sa do të zgjasë imuniteti. Provat klinike po vazhdojnë për të arritur në këtë konkluzion.

Kur fëmija im të bëjë vaksinën, a do të thotë se nuk do ta përhapë COVID-19 tek të tjerët?

Nuk e dimë akoma nëse bërja e vaksinës e shmang përhapjen e virusit të COVID-19 tek të tjerët. Prandaj është e rëndësishme që të gjithë bashkë të vazhdojmë të ndjekin këshillat e shëndetit publik për mënyrat e ndalimit të përhapjes së virusit. Pas vaksinimit, fëmija juaj do të këshillohet të vazhdojë të ndjekë udhëzimet e shëndetit publik. 

Mite dhe Fakte

Mit: Vaksinat kundër COVID-19 nuk janë të sigurta, sepse janë bërë shumë shpejt.

Fakt: Vaksina është vërtetuar shkencërisht që është e sigurt dhe efektive. Vaksina kundër COVID-19 i ka kaluar provat klinike dhe shqyrtimet e sigurisë për të marrë autorizim nga Agjencia e Ushqimeve dhe e Barnave (Food and Drug Administration, FDA). Mbi 40 000 njerëz kanë marrë pjesë në provat klinike të vaksinës së Pfizer.

Mit: Unë nuk jam në rrezik që të sëmurem rëndë me COVID-19, kështu që s'kam nevojë për vaksinën.

Fakt: Pavarësisht nivelit të rrezikut, ju gjithsesi mund ta merrni virusin dhe ta përhapni. Pasi të ketë qarkulluar gjerësisht, administrimi i vaksinës te sa më shumë të rritur të jetë e mundur do të ndihmojë në mbrojtjen e komuniteteve tona nga virusi - kjo quhet ndryshe imunitet i tufës.

Mit: Mund të zë COVID-19 nga vaksina.

Fakt: Nuk mund të zini COVID-19 nga vaksina. Asnjë nga vaksinat e aprovuara kundër COVID-19 nuk përdor virus aktiv. Nuk ka asgjë në vaksinë që të mund të shkaktojë COVID-19. Vaksina e Pfizer përdor mARN, që është acidi ribonukleik mesazher. mARN i mëson qelizat tona si të prodhojnë një proteinë që shkakton përgjigje imune në trupat tanë. Kjo përgjigje imune që prodhon antitrupa na mbron nga infektimi nëse virusi i vërtetë hyn në trupat tanë.

Mit: Vaksina kundër COVID-19 mund të më ndryshojë ADN-në ose përbërjen gjenetike.

Fakt: Vaksina nuk mund ta ndryshojë ADN-në apo përbërjen gjenetike të një personi. mARN në vaksinë nuk ndikon as bashkëvepron kurrë me materialin tuaj gjenetik në asnjë formë. Trupi e largon mARN pas 1-2 javësh.

Mit: Përdorimi i mARN në vaksina është një teknologji e re për të cilën ne dimë pak.

Fakt: Shkencëtarët e kanë studiuar përdorimin e mARN në vaksina për dekada.

Mit: Unë e kam kaluar COVID-19, kështu që nuk kam nevojë për vaksinën.

Fakt: Vaksinën duhet ta bëni edhe nëse e keni kaluar COVID-19. Ekspertët nuk e dinë nëse antitrupat nga infeksioni mund të mbrojnë nga riinfektimi. Ju mund ta bëni vaksinën kur t'ju largohen simptomat dhe pasi të përfundojë periudha e rekomanduar.

Mit: Vaksina implanton mikroçipe gjurmuese te njerëzit.

Fakt: Nuk ka pajisje gjurmimi në vaksinë. Nuk ka mikroçipe apo pajisje gjurmimi në vaksinë. Ky mit ka dalë në internet me pretendime të rreme rreth mikroçipeve në vaksina.

Mit: Pasi të bëj vaksinën kundër COVID-19, nuk ka më nevojë të mbaj maskë.

Fakt: Maskën duhet të vazhdoni ta mbani dhe të ruani distancimin fizik pasi të keni bërë vaksinën. Edhe nëse e bëni vaksinën duhet të vijoni të ndiqni udhëzimet e sigurisë kundër COVID-19. Vaksina ju mbron të mos sëmureni nga COVID-19, por ekspertët nuk e dinë nëse mund ta bartni virusin dhe t'ua përhapni të tjerëve.

 

Tirane 1/11/2021